Financiële staten

Sinds 1999 bestaat de Economische en Monetaire Unie (EMU), die in Europa verantwoordelijk is voor het gezamenlijke monetaire beleid van de deelnemende landen. Deze EMU-landen zijn gehouden aan de –met elkaar afgesproken- eis om het begrotingstekort van de overheid niet te laten stijgen boven de 3% van het bruto binnenlands product (BBP). Deze grens van 3% geldt voor de gehele overheid, dus inclusief de gemeenten, provincies en waterschappen.
In 2011 hebben de Europese regeringsleiders deze afspraak herbevestigd nadat een groot aantal landen als gevolg van de economische crisis een EMU-tekort presenteerde dat hoger was dan de overeengekomen 3%. De afspraak is in Nederland vertaald in de wet Houdbare Overheidsfinanciën (wet Hof), die op 1 januari 2014 van kracht is geworden.
Eén van de uitwerkingen van de wet Hof is de verplichting voor decentrale overheden, waaronder gemeenten, in de begroting het EMU-saldo te presenteren, dat voortvloeit uit die begroting.
Het EMU-saldo wordt berekend op een manier die afwijkt van de manier waarop bij gemeenten het begrotingsresultaat wordt bepaald. Decentrale overheden zijn gehouden aan de regelgeving in het BBV, dat uitgaat van een stelsel van baten en lasten. Het zogenaamde EMU-saldo is een saldo van inkomsten en uitgaven (dus op kasbasis) en om dat te kunnen bepalen uitgaande van het begrote saldo van lasten en baten is een aanvullende berekening nodig.  

In het overzicht is het EMU-saldo berekend voor de jaren 2015 tot en met 2017, zoals dat voortvloeit uit deze begroting.

In het bestuurlijk overleg van 18 januari 2013 is voor de decentrale overheden de zogenoemde macroreferentiewaarde voor 2016 vooralsnog vastgesteld op 0,4% van het Bruto Binnenlands Product (BBP), waar deze voor de jaren 2014 en 2015 gefixeerd was op 0,5% van het BBP. Eind 2015 zal in een nieuw bestuurlijk overleg worden bezien of op basis van de dan beschikbare informatie over realisaties van het EMU-saldo de daling van de macroreferentiewaarde van 0,5% naar 0,4% verantwoord en mogelijk is.
Individuele referentiewaardes voor de decentrale overheden zullen dan eveneens worden vastgesteld. Deze zijn tijdens het opstellen van deze MJPB nog niet bekend. Vooruitlopend daarop kan al gesteld worden dat de MJPB 2016 - 2019 aangeeft dat het EMU-saldo van Arnhem voor de jaren 2016 en 2017 de individuele referentiewaarde naar verwachting zal overschrijden.

Overigens hoeft overschrijden van de individuele referentiewaarde niet meteen te betekenen dat de gemeente zal worden geconfronteerd met repercussies. Pas wanneer uit ramingen of uit realisaties blijkt dat het collectieve aandeel van de gezamenlijke decentrale overheden in het EMU-saldo de macroreferentiewaarde meerjarig overschrijdt, kunnen na bestuurlijk overleg maatregelen worden "gesteld ter naleving van het vastgestelde resultaat in termen van het collectief aandeel in het EMU-saldo van de decentrale overheden gezamenlijk". Alleen wanneer uit realisaties een meerjarige overschrijding blijkt kunnen sancties deel uitmaken van de genoemde maatregelen.Wanneer Nederland als geheel de Europese norm overschrijdt en daarvoor beboet wordt èn de decentrale overheden overschrijden de aan hen toegekende macroreferentiewaarde kan in bestuurlijk overleg worden vastgesteld welk deel van de boete wordt toegerekend aan provincies, gemeenten of waterschappen gezamenlijk.

In de begrotingen voor 2016 wordt het toegestane EMU-tekort overschreden als gevolg van enerzijds een negatief begrotingsresultaat en anderzijds investeringen in het MIP:
- Verkeersinvesteringen € 11,9 miljoen.
- Gemeentelijk rioleringsplan € 8,5 miljoen.
- Een grote reeks van verhoudingsgewijs kleine investeringen.

Naarmate het toegestane EMU-tekort voor decentrale overheden lager wordt vastgesteld zal het moment dichterbij komen dat gemeenten in de planning van hun investeringen expliciet rekening moeten houden met het EMU-saldo. Wanneer de macroreferentiewaarde daalt en meer gemeenten tegen hun individuele referentiewaarde aanlopen, of die overschrijden, wordt de kans kleiner dat overschrijdingen door de ene gemeente gedekt kunnen worden door onderschrijdingen van andere gemeenten.

Dit kan leiden tot overwegingen bij het maken van investeringskeuzes die gemeenten tot dusver niet hebben gehanteerd. Het voorhanden zijn van dekking voor de kapitaallasten van voorgenomen investeringen zal dan niet meer voldoende zijn. De situatie kan ontstaan dat investeringen tegen elkaar afgewogen moeten worden of gerealiseerd moeten worden in PPS-constructies, waarbij de investeringen niet door de gemeente zelf worden gedaan.