De gemeentelijke taken zijn gebaseerd op de Wet publieke gezondheid (Wpg) die algemene of op specifieke groepen gerichte gezondheidsbeschermende en gezondheidsbevorderende maatregelen voorschrijft. Dit betreft onder meer de preventie (bevorderen gezonde leefstijl) en vroegtijdige opsporing van (infectie-) ziekten. Specifieke groepen zijn de jeugd tot 19 jaar en ouderen vanaf 65 jaar.

Binnen de Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden (GR VGGM), die de gezondheidsbeschermende taken uitvoert, wordt een regionale visie op publieke gezondheid in 2015 ontwikkeld, gebaseerd op de kaders van onder meer het Nationaal Programma Preventie en de landelijke nota gezondheidsbeleid. De lokale uitwerking hiervan wordt opgenomen in het lokale gezondheidsbeleid 2016-2019 dat onderdeel gaat uitmaken van de nieuwe kadernota Sociaal domein (Veerkrachtig Arnhem) en beleidsplan Wmo/Jeugd (programma Van Wijken Weten). Ook binnen andere programma's worden belangrijke bijdragen geleverd aan het bevorderen van gezondheid (bijv. via sport). De gemeente vervult een regierol gericht op een gecoördineerde, integrale en sluitende aanpak van gezondheidsproblemen. De Arnhemse ambitie is gericht op:

• een verschuiving van zorg van de tweede naar de eerste en nulde lijn. Dit vraagt om aansluiting op de wijkteams en afstemming tussen preventie, zorg en ondersteuning samen met de andere actoren in het veld;
• het bevorderen van een gezonde leefstijl, zodat inwoners beter voor zichzelf kunnen zorgen en langer kunnen participeren in de samenleving;
• het bevorderen van gezond gedrag en gezondheidsvaardigheden en het stimuleren van een gezonde fysieke en sociale omgeving.

Op basis van de Wpg beschermt, bevordert en bewaakt de JGZ de publieke gezondheid en veiligheid van alle kinderen. De activiteiten van de JGZ moeten actief en op initiatief van de JGZ voor iedere jeugdige beschikbaar zijn, Dit betreft vaccinaties, screening, monitoring, advisering en signaleren. De uitvoering kan variëren afhankelijk van specifieke situaties en behoeften van ouders en jeugdigen. In 2015 is de JGZ van 0-4 jarigen ondergebracht bij een stichting onder de VGGM. De JGZ 5-18 jarigen werd al door VGGM uitgevoerd binnen de Gemeenschappelijke Regeling. In 2016 wordt de integrale aanpak JGZ van 0-18 jaar verder ontwikkeld (zie ook paragraaf 4.7 Verbonden partijen). Binnen de regio Arnhem wordt een visie geformuleerd over de bijdrage van de JGZ aan de transformatie van het jeugdstelsel met de insteek om te komen tot:

• een effectievere en efficiëntere uitvoering van het basisaanbod JGZ voor de 0-4 jarigen als mede om te komen tot een andere vorm van bekostiging JGZ 0-4-jarigen;
• betere aansluiting tussen de uitvoerders JGZ, de wijkteams jeugd en de huisartsen.

Besloten is om vanaf 2017 een structurele bezuiniging van € 750.000 door te voeren op de VGGM (brandweer en volksgezondheid). Deze gemeenschappelijke regeling is de afgelopen periode redelijk ontzien van grote bezuinigingen en de verwachting is dat er in elk geval besparingen te realiseren zijn als gevolg van meer efficiency en het terugdringen van de indirecte kosten; dit naar analogie van de gemeentelijke organisatie. Hoe invulling wordt gegeven aan deze bezuiniging moet nog verder uitgewerkt worden.

Dierenwelzijn

Dierenwelzijn is voor het eerst in 2014 opgenomen in het Coalitieakkoord en als wethoudersportefeuille opgenomen. In 2015 is een start gemaakt met een onderzoek over hoe en wat de Arnhemse inwoner vindt van dierenwelzijn. Via het digipanel en de participatietool is het college in discussie met de stad. Begin 2016 zal de raad geïnformeerd worden over de uitkomst van dit onderzoek en zal de raad verzocht worden een besluit te nemen over eventueel voorgestelde acties en bijbehorende kosten (amendement Partij voor de Dieren nr 15A44 'Ook aandacht voor de Arnhemse dieren in de MJPB').

Afvalscheiding en hergebruik helpt bij het verminderen van de belasting op het milieu en bespaart kosten en grondstoffen. De afvalscheidingsdoelen 2020 in het Afvalbeleidsplan zijn een scheidingspercentage van 60 % en ruim 160 kg restafval per inwoner per jaar.

• In 2014 is het zogenaamde ‘omgekeerd inzamelen’ ingevoerd in drie startwijken, een andere manier van inzameling. Op basis van de evaluatie is op 29 juni 2015 door de raad besloten om dit concept in de periode 2016-2018 gefaseerd uit te rollen in heel Arnhem;
• In 2016 wordt het financiële kader voor de werkzaamheden van 2-Switch met € 200.000 verlaagd;
• Opgemerkt wordt dat de resultaten van omgekeerd inzamelen van groot belang worden geacht, omdat Arnhem zich wil conformeren aan de nieuwe nationale doelstelling van het rijk, namelijk 75% hergebruik van huishoudelijk afval in 2020;
• Per 1 juli 2015 wordt vanuit het rijk een afvalstoffenbelasting/export belasting geheven op restafval. Vanaf 2019 moeten deze kosten uit de afvalbegroting gedekt worden. Tot die tijd komen de hogere lasten in de begroting ten laste van de algemene middelen.

Stadsreiniging zorgt voor een schone openbare ruimte (groenvoorzieningen, verharding en kunstwerken).
De ambitie is om de openbare ruimte sober en doelmatig te onderhouden. Op enkele locaties in de stad ligt het ambitieniveau hoger, in het Centrum, het vernieuwde stationsgebied en rondom winkelcentra.
De kwaliteitsniveaus van de stadsreiniging zijn opgenomen in paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen.
De reiniging in bossen en parken valt onder regulier programma R5 Cultuur, recreatie en sport.

• Het rioolbeleid wordt opgenomen in de (wettelijk verplichte) gemeentelijke rioleringsplannen. In 2013 is in de Keuzenota Integraal Onderhoud Openbare Ruimte het ambitieniveau voor het GRP 5 (periode 2014-2018) vastgesteld. De ambitie is beperkt tot realisatie van alleen de technisch noodzakelijke rioolvervangingen. Maatregelen om knelpunten op het gebied van wateroverlast en oppervlaktewaterkwaliteit op te lossen zijn niet in het GRP5 opgenomen;

• Naar aanleiding van de wateroverlast in de zomer van 2014 wordt een separaat Actieplan Wateroverlast opgesteld. De aanpak is nadrukkelijk een gedeelde verantwoordelijkheid van de overheid (gemeente en waterschap) en de particulieren ( bewoners, bedrijven, instellingen). Wijzigingen in de aanpak van (extreme) wateroverlast kunnen gevolgen hebben voor de ambitie van het GRP5 en de besteding van het daarvoor beschikbare krediet;
• Met ingang van 2015 wordt de rioolheffing jaarlijks met maximaal de inflatie verhoogd. Om de ambitie voor het GRP5 (periode 2014 t/m 2018) te kunnen realiseren is daarnaast een herschikking van middelen voor het onderhoud van kapitaalgoederen noodzakelijk(zie ook paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen);
• In de afvalwaterketen krijgt samenwerking met Lingewaard, Overbetuwe, Rheden en de waterschappen Rijn en IJssel en Rivierenland onder de noemer Rijn6 inhoud. Deze samenwerking moet kostenstijgingen beperken, kwetsbaarheden van organisaties verminderen en de kwaliteit verhogen (de 3 K’s). Op basis van het gesloten samenwerkingsakkoord worden de komende jaren verschillende  projecten uitgevoerd.

Binnen milieubeheer is er een aantal thema's te onderscheiden:

• Energie en Luchtkwaliteit:

zie veranderopgave 3 Energie made in [Arnhem].

• Geluidhinder:

• Arnhem pakt geluidhinder aan via twee sporen: bestaande situaties en nieuwe situaties. De aanpak voor bestaande woningen en wegen bestaat uit het Actieplan Omgevingslawaai (2013), waarin de gesignaleerde knelpunten zijn vastgelegd en hoe die aangepakt worden, en het saneringsprogramma (ODRA). De aanpak van nieuwe situaties bestaat uit het voorkomen van nieuwe geluidhinder door bij bouwplannen en bestemmingsplannen maatregelen voor te stellen;
• Geluidhinder wordt de komende jaren steeds meer via een programmatische aanpak onder controle gehouden. Het Actieplan Omgevingslawaai was daar de eerste stap in. De volgende stap is het aanpassen van het geluidbeleid aan deze aanpak en het veranderen van de saneringsopdracht aan de ODRA;
• Het aantal afgesproken saneringen van de A-lijst is al gehaald. Vanaf 2015 zal de gemeente Arnhem zich vooral richten op geluidgevoelige objecten die meer dan de grenswaarde voor weg verkeerslawaai uit de Wet Geluidhinder op de gevel krijgen (63 dB).

• Bodem en ondergrond:
  Het is een gemeentelijke taak (vanuit de Wet bodembescherming (Wbb) en de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) te zorgen voor de instandhouding en het verbeteren van een bodem die geschikt is om op te werken en om op te wonen. Arnhem is bevoegd gezag Wbb en voert namens het Rijk de wettelijke taken uit (onderzoek, beschikkingen, toezicht en handhaving). Hiervoor krijgt Arnhem een Decentrale Uitkering Bodem; voor de periode 2016-2020 is deze beschikbaar gesteld in de meicirculaire GF van 2015.
  Voor de periode 2016-2020 is er sprake van een nieuw landelijk convenant Bodem en Ondergrond 2016-2020, waarin de transitie van Bodem (sanering) naar (beheer van de) Ondergrond verder is uitgewerkt. Het convenant biedt ruimte aan de door ons gewenste wijze van actief bodembeheer (hergebruik van grond, zorgplicht en bodembeschermingsbeleid) en duurzaam en efficiënt gebruik van de ondergrond (de verbreding van traditioneel bodemverontreiniging naar andere 'ondergrond' thema's en verbinding met maatschappelijke opgaven, als energie, gezondheid, etc. en ruimtelijke ontwikkelingen). In Arnhem hebben we hiervoor de Visie op de ondergrond en de diverse uitwerkingen (bodemenergie, gebiedsgericht grondwaterbeheer, etc).
  

De ambitie voor de periode 2016-2020 is verder:

• verdere aanpak spoedlocaties. De locaties met bodemverontreiniging die een risico vormen voor mens en milieu, zijn de afgelopen jaren in beeld gebracht. Hiervoor zijn saneringsmaatregelen in gang gezet (door gemeente of eigenaren);
• vóór 2016 zijn in ieder geval de risico's voor de mens weggenomen. Hiermee voldoet de gemeente Arnhem aan de landelijke afspraken voor de periode 2010-2015;
• in de periode 2016-2020 richt de aandacht zich vooral op de resterende spoedlocaties (milieu-risico's) en op de ontwikkellocaties;
• voor de minder spoedeisende verontreinigde locaties "natuurlijke momenten" zoals verkoop, nieuwbouw of herinrichting aangrijpen om de bodemkwaliteit te verbeteren;
• actualiseren van het bodembeheer in aanloop naar de nieuwe Omgevingswet en duurzaam gebruik van de ondergrond.

• Externe veiligheid:
  Externe veiligheid gaat over het beheersen van risico’s die mensen lopen door opslag, productie, gebruik en vervoer van gevaarlijke stoffen in hun omgeving. Arnhem heeft de risicovolle activiteiten in beeld en bij (ruimtelijke) ontwikkelingen wordt er rekening gehouden met het aspect externe veiligheid.
  Op 9 maart 2015 is het beleidsplan externe veiligheid van de gemeente Arnhem met nogmaals 4 jaar verlengd. Hierdoor zal het veiligheidsniveau blijven bestaan en zullen er geen nieuwe risicovolle situaties of knelpunten ontstaan. In woonwijken zal aandacht zijn voor de risico's door het transport van gevaarlijke stoffen en de opslag ervan bij bedrijven.

• Milieuvergunningverlening, -toezicht en -handhavingstaken:

• Vergunningverlening (met uitzondering van de APV) worden sinds 2013 uitgevoerd door de Omgevingsdienst Regio Arnhem (ODRA). De verwachte legesinkomsten uit vergunningverlening voor het leggen van kabels en leidingen zijn in 2014 naar beneden bijgesteld. De bijstelling blijkt nog te positief te zijn en dat resulteert in 2016 in een structureel tekort. Het tekort wordt deels gedekt uit de verhoging van de leges en invoering van een staffel in de legestarieven waarmee deze kostendekkend worden (zie paragraaf 4.2 Lokale heffingen). Het resterende tekort komt ten laste van het totaalbudget openbare ruimte (R2);
• Milieutoezicht en -handhaving: met ingang van 2015 is de ODRA gestart met het registreren van het naleef gedrag bij bedrijven. Dit naleef gedrag kan gebruikt worden in het bepalen van de bezoekfrequentie van bedrijven: een bedrijf wordt dan minder vaak gecontroleerd, wanneer het de zaken op orde heeft en vice versa. Op deze manier kan de beschikbare capaciteit ingezet worden waar deze het meeste effect heeft.

Volksgezondheid:

• programma Van wijken weten, veranderopgaven:

- Innovatie & recombineren van centraal aanbod naar wijkvraag;
- Versterken participatie en zelforganiserend vermogen van inwoners;

• regulier programma 5 Cultuur, recreatie en sport;
• regulier programma 6 Participatie en maatschappelijke ondersteuning;
• paragraaf Verbonden partijen (VGGM).

Milieu:

• programma Van wijken weten, veranderopgave Wijksturing (pilots Wijksturing in 2015);
• programma Stad op de kaart, veranderopgave Energy made in [Arnhem];
• regulier programma 2 Verkeer, vervoer en waterstaat, onderdeel openbare ruimte;
• paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen;
• paragraaf Verbonden partijen (ODRA).

Algemene publieke gezondheidszorg en jeugdgezondheidszorg

• Gezondheidsbeleid 2016-2019;
• Visie op de rol van de JGZ in het jeugdstelsel;
• Voorstel aangepaste vorm van bekostiging van de JGZ  0-4 jarigen.

Dierenwelzijn

• Actieplan dierenwelzijn

(amendement Partij voor de Dieren nr 15A44 'Ook aandacht voor de Arnhemse dieren in de MJPB').  

Riolering

• Actieplan wateroverlast (vaststelling door raad voorzien 2^e helft 2015);
• Gemeentelijk Rioleringsplan 2014-2018 (vaststelling door raad voorzien 2^e helft 2015).

Milieubeheer

• Energie en luchtkwaliteit: zie veranderopgave Energie made in Arnhem;
• Geluidhinder: Onderzoek Omgevingslawaai 2017-2018.

Bodem

• Geactualiseerde Nota bodembeheer;
• Milieuhandhaving;
• Jaarstukken ODRA 2015;
• Begroting ODRA 2017.

Algemene publieke gezondheidszorg en jeugdgezondheidszorg
Gemeente

• Regionale en lokale nota gezondheidsbeleid 2012-2015 ('Gezond Verbinden'). Raadsbesluit 25-11-2013.
• Beleidsplan jeugd en WMO (augustus 2014, vastgesteld in de raad van oktober 2014).

Provincie/Rijk:

• Het Nationaal Programma Preventie 2014-2016
• Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014
• Kamerbrief Betrouwbare Publieke Gezondheid (28 augustus 2014)
• Wet publieke gezondheid.

Riolering
Gemeente

• Beleidsplan externe veiligheid van 9 maart 2015

Provincie/Rijk

• Bestuursakkoord Water; 2011
• Waterplan Arnhem 2009-2015 (gezamenlijk plan van gemeente en beide waterschappen)
• Wet Publieke Gezondheid

Afval en Stadsreiniging
Gemeente

• Afvalbeleidsplan (van afval naar grondstof) 2012 - 2020

Provincie/Rijk

• Landelijk Afvalbeheerplan 2009-2021 (LAP2)
• Besluit beheer verpakkingen en papier en karton (1 januari 2006).
• Kaderrichtlijn afvalstoffen (Richtlijn 2008/98/EG), 19 november 2008 van de Europese Unie
• Regionale en lokale gezondheidsbeleid 2012 - 2014: de nota’s “Gezond verbinden”

Milieubeheer
Gemeente

• Energie en luchtkwaliteit, zie veranderopgave Energie made in Arnhem
• Actieplan Omgevingslawaai (2012)
• Beleidsnota bodem 2012 provincie Gelderland, gemeente Arnhem en gemeente Nijmegen, december 2012
• Nota Bodembeheer Arnhem (2012) en Milieusamenwerking Regio Arnhem (MRA) (2011)
• Beleidsplan externe veiligheid van 9 maart 2015

Provincie/Rijk

• Wet Milieubeheer
• Wet Geluidhinder
• Convenant Bodem en Ondergrond 2016-2020 (17 maart 2015)
• Wet en regelgeving externe veiligheid

Bedragen x €1.000

Toelichting mutaties exploitatie 2016 t.o.v. 2015 (t/m Raad 27 juli 2015)

Toelichting mutaties reserves 2016

Bedragen x €1.000

R0702 Jeugdgezondheidszorg: vanaf 2017: einde looptijd veranderprogramma P7 (budgetten terug naar regulier programma);
R0706 In dit budget zijn de kosten voor de ODRA opgenomen;
R0707 In dit budget gaat het om de kosten voor vergunningverlening van kabels en leidingen.

In de volgende tabel zijn de producten uit dit reguliere programma opgenomen
die een bijdrage leveren aan de doelstellingen van één of meerdere veranderopgaven.

Relatie productbudget met veranderopgave(n)

*1: Voor 2016 zijn de volgende bedragen opgenomen voor de pilots Wijksturing:

R 7.1:
De cijfers m.b.t. alcoholgebruik zijn afkomstig uit de VGGM-monitor (EMOVO). Dit betreft een 4 jaarlijkse meting; laatste meting 2011, volgende meting 2015.

R7.2:
Deze indicator is in de MJPB 2015-2019 voor het eerst  ingevoerd. Over 2014 zijn de percentages: 0-4 jarigen een bereik van 99%, en 5-19 jarigen een bereik per contactmoment tussen de 92% en 95%.
Voor 2016 e.v. is het percentage opgenomen dat landelijk wordt gehanteerd als het bereikpercentage.

R7.3:
Centraal staat het streven naar meer hergebruik van huishoudelijk afval. In 2011 was het percentage hergebruik in Arnhem namelijk slechts 44, terwijl op landelijk niveau de doelstelling 60% hergebruik (te bereiken in 2015)  was geformuleerd. In het Afvalplan is aangegeven dat naar verwachting 52% hergebruik in 2016 en 60% hergebruik in 2020 kan worden gerealiseerd. Opgemerkt wordt dat de resultaten van “Omgekeerd Inzamelen” van groot belang worden geacht, omdat het Kabinet in 2014 een nieuwe doelstelling heeft gepresenteerd, namelijk 75% hergebruik van huishoudelijk afval in 2020. Kwantitatief uitgedrukt betekent dit 130 kilo per jaar per inwoner.

R7.4:
In paragraaf 4.4 kapitaalgoederen staan de doelstellingen op het gebied van stadsreiniging toegelicht.

R7.5:
Jaarschijf 2019 valt buiten de actuele GRP 5 periode. Dit betreft  een eerste inschatting van de opgave in de volgende GRP periode.

R7.6
Luchtkwaliteit:: deze indicatoren dragen bij aan de doelstellingen van de veranderopgave Energie made in Arnhem.
Geluidhinder: omdat de saneringsafspraak in het kader van ISV is gehaald, wordt nu een indicator geïntroduceerd uit de verplichte geluidkaarten (Omgevingslawaai) 2012. In 2017 worden opnieuw geluidskaarten gemaakt en is er weer een meetmoment.
Bodem en ondergrond: met risico's voor milieu wordt bedoeld: risico's voor ecologie en risico op verspreiding van verontreiniging. De locaties met risico's voor de mens zijn vóór 2016 al aangepakt.
Externe veiligheid: met ingang van 2014 is er nog maar 1 indicator voor externe veiligheid.